به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، کتابخانه‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با داشتن بیش از 60 سال سابقه فعالیت، امروزه توانسته‌اند به مدلی برای فعالیت در حوزه کودک و نوجوان تبدیل شوند. این کتابخانه‌ها که در سراسر کشور تأسیس شده‌اند، ضمن پوشش حداکثری کودکان و نوجوانان، تلاش دارند با محوریت کتاب، فعالیت‌های فرهنگی دیگر را پیگیری کرده و به ارتقا و رشد فکری مخاطبان خود کمک کنند.
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با توجه به عدم دسترسی به کتاب در مناطق دورافتاده طی سال‌های گذشته تلاش کرده با راه‌اندازی کتابخانه‌های سیار به ویژه در مناطق روستایی و عشایرنشین، این کودکان را نیز تحت پوشش خود قرار دهد و عدالت فرهنگی را ایجاد کند. از این منظر، کتابخانه‌های این مرکز با داشتن مربیانی که صرفاً کتابدار نیستند، رشد فرهنگی را در کنار توسعه کتابخوانی در میان کودکان و نوجوانان طی دهه‌های مختلف را پیگیری کرده است.
هرچند کانون همچنان در انتخاب برنامه‌های فرهنگی خانواده‌ها، جزو اولین انتخاب‌هاست، اما به نظر می‌رسد در سال‌های اخیر در رقابت با دیگر رقبا نیازمند درانداختن طرحی نو است تا بتواند همگام با کودک و نوجوان امروز گام بردارد و همچنان مخاطبان خود را حفظ کند. در دنیایی که فضای مجازی و جاذبه‌های آن، توانسته مخاطبان از اقشار مختلف به ویژه نوجوانان را جذب خود کند و ورود بخش خصوصی به حوزه کودک و نوجوان، حرکت در مدار جذب حداکثری در مراکزی مانند کانون بیش از هر زمان دیگری دشوار به نظر می‌رسد.
مؤید این مطلب، آمارهایی است که از تعداد اعضای کتابخانه‌های کانون در دست است. بنا به گفته فروهر معدنی، مدیرکل آفرینش‌های فرهنگی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان؛ در حال حاضر تعداد مراکز کانون 1053 مرکز شامل مراکز ثابت، مراکز فراگیر(برای اعضای با نیازهای ویژه)، مراکز سیار روستایی و سیار شهری و پستی است و 749548 نفر عضو کودک و نوجوان دارد.
به‌عبارت دیگر اگر تعداد دانش‌آموزان در سراسر کشور را 16 میلیون و 700 هزار نفر در نظر بگیریم(آمار رسمی اعلام شده)؛ تنها 4.4 درصد از این تعداد عضو کتابخانه‌های کانون هستند. بدیهی لست که اگر به این تعداد، مخاطبان خردسال و پیش از دبستان را هم اضافه کنیم_که بخشی از مخاطبان تعریف‌شده کانون هستند_ دایره اعضای کتابخانه‌ها کوچک‌تر خواهد شد.
به گفته معدنی؛ مخاطبان ما از گروه‌های مختلف هستند از جمله: کودکان و نوجوانان که مخاطبان مستقیم برنامه‌ها و فعالیت‌های کانون هستند و گروه‌های دیگر شامل والدین و اولیای تربیتی و همچنین گروه‌های مردمی که به دلیل مشابهت‌های فعالیت‌هایشان در انجام برخی برنامه‌های کانون با نظارت مستقیم مسئولین استانی کانون مشارکت دارند.
به‌روزرسانی منابع کتابخانه‌های کانون؛ 428 عنوان در 6 سال
به‌روزرسانی کتابخانه‌ها با منابع جدید، از جمله نکاتی است که نویسندگان و فعالان فرهنگی کودک و نوجوان در گفت‌وگوهای متعدد به آن اشاره کرده و بر لزوم آن برای جذب حداکثری مخاطبان کتابخانه‌های کانون تأکید کرده‌اند. به نظر می‌رسد هرچند کانون در سال‌های گذشته تلاش کرده در این راستا گام بردارد، اما کمبود منابع مالی سبب شده تا این حرکت شتاب لازم را نداشته باشد. با این حال، معدنی در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی تسنیم، این موضوع را رد کرد و گفت: متاسفانه این خبر صحت ندارد و کانون از سال 98 با سرعت بسیار زیادی در حال به روز رسانی منابع مطالعاتی مراکز است و در این بازه زمانی، 428 عنوان در 1279934 تعداد جلد کتاب کانونی و انتشارات غیر کانونی به مراکز کانون در سراسر کشور ارسال شده است.
شاخص‌های خرید کتاب
معدنی با بیان اینکه خرید منابع جدید براساس شاخص‌هایی انجام می‌شود، به مؤلفه‌های انتخاب کتاب برای خرید در کتابخانه‌های کانون اشاره کرد و آنها را اینطور برشمرد: نیاز کودکان و نوجوانان؛ اعلام نیاز مراکز؛ جبران کسری برخی عناوین کتاب قبلی مراکز؛ رده‌های موضوعی موردنیاز جامعه و موضوعات روز و جدید مثل هوش مصنوعی.
مدیرکل آفرینش‌های فرهنگی کانون پرورش فکری کودکان در پاسخ به این پرسش که یکی از معضلات اصلی در حوزه کودک و نوجوان، عدم تمایل آنها به سمت مطالعه و شوق بیشتر به سمت استفاده از فضای مجازی است، با توجه به این امر، کانون چه رویکردی برای جذب مخاطب بیشتر در کتابخانه‌ها انجام داده است، گفت: ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی بین کودکان و نوجوانان به دلایل مختلفی از جمله تقویت مهارت‌های زبانی، افزایش خلاقیت و تفکر انتقادی و توسعه اجتماعی اهمیت زیادی دارد برای ترویج کتاب و کتابخوانی پیشنهاد می‌شود:
تقویت سواد خواندن در کودکان و نوجوانان؛ سواد خواندن روی مهارت شنیداری-گفتاری-دیداری و نوشتاری تاثیر مثبت دارد که باعث می شود هر فرد از کتابخوانی لذت ببرد و مطالعه تبدیل به عادت در او شود.
دسترسی آسان به کتاب در ژانرهای (نوع های) مختلف، به‌گونه‌ای که هر کودک و نوجوان بتواند علاقمندی خود را پیدا کند.
توسعه فرهنگ کتابخوانی در خانواده با توجه به نقش موثر والدین در ترویج فرهنگ کتابخوانی
پشتیبانی مدارس و معلمان: معلمان می‌توانند با معرفی کتابهای جذاب و تشویق به خواندن کتاب‌ها در کلاس‌های درس، نقش مهمی در ترویج کتابخوانی ایفا کنند. آنها همچنین می‌توانند برنامه‌های داستان‌خوانی و بحث درباره کتاب‌ها را در برنامه‌های آموزشی خود قرار دهند.
برگزاری مسابقات و چالش‌های کتابخوانی؛ مسابقات و چالش ها می‌توانند انگیزه‌ای برای خواندن کتاب ایجاد کند. این برنامه‌ها می‌توانند با جوایز و امتیازهای خاص همراه باشند تا جذابیت بیشتری برای شرکت‌کنندگان داشته باشند.
استفاده از فناوری‌های جدید: استفاده از اپلیکیشن‌ها و پلتفرم‌های دیجیتال برای کتابخوانی مانند کتابهای صوتی و الکترونیکی می‌تواند روشی جدید و جذاب برای کتابخوانی باشد، به خصوص برای نوجوانانی که به تکنولوژی علاقه دارند.
ساخت برنامه‌های تلویزیونی و دیجیتال جذاب: تولید محتواهای تلویزیونی یا دیجیتال که به کتاب‌ها و داستان‌های محبوب کودکان پرداخته و آنها را به شکلی جذاب و تعاملی ارائه دهند، می‌تواند باعث ترغیب به خواندن کتاب‌ها شود.
تشویق به مطالعه گروهی: تشکیل گروه‌های مطالعه در مدارس/مساجد/خانه‌ها و… به کودکان این امکان را می‌دهد که کتاب‌ها را با هم بخوانند و نظرات و دیدگاه‌های خود را به اشتراک بگذارند. این فعالیت می‌تواند احساس تعلق به یک گروه اجتماعی را تقویت کرده و انگیزه‌ای برای خواندن بیشتر فراهم کند.
فعالیت قصه‌گویی از جمله فعالیت‌هایی است که به صورت غیرمستقیم اعضا را به مطالعه تشویق میکند چرا که هر قصه‌گو می‌بایست کتابهای زیادی بخواند تا بتواند یک کتاب را برای قصه‌گویی آماده کند. قصه‌گویی با وجود همه تکنولوژی‌ها و بازی‌های رایانه‌ای هنوز جایگاه خود را حفظ کرده و هنوز هم اعضا گوش شنوا برای شنیدن قصه‌ها دارند چرا که ارتباط مستقیم چهره به چهره را می‌توانند برقرار کنند و در دنیای امروز این نوع ارتباط ها بسیار کم دیده می‌شود.کانون پرورش فکری برای اولین بار در ایران جشنواره قصه گویی را برگزار کرد که تا امروز 26 جشنواره را پشت سر گذاشتیم. نوجوانان نیز بخشی از جشنواره را به عهده داشتند.
فعالیت بحث کتاب: این فعالیت نیز در کتابخانه‌ها توانسته است اعضای کتابخانه را به کتاب و کتابخوانی علاقمند کند. وقتی مربی کتابی را معرفی میکند و اعضا پس از مطالعه کتاب با مربی خود به بحث می‌نشینند باعث می‌شود به صورت غیر مستقیم به مطالعه کتاب تشویق و ترغیب شده و به نقد کتاب مسلط شوند.
معرفی کتاب: مربیان در کتابخانه‌های کانون معرفی کتاب را به شکل‌های مختلف انجام می‌دهند از جمله معرفی دیواری به شکل دیواری که کتاب‌ها را در ابعاد بزرگ طراحی و روی دیوار نصب کرده و قسمتی از محتوای کتاب را می‌نویسند و مطالعه بقیه را کتاب را به عهده اعضا می‌گذارند و همین حس کنجکاوی برای فهمیدن پایان ماجرای کتاب باعث مطالعه اعضا می شود.
دعوت از مهمان: از نویسندگان، شاعران و دیگر دست‌اندر کاران کتاب دعوت می‌شود تا به شکل حضوری بین اعضای کتابخانه آمده و با آنها به گفت‌وگو بنشینند و طبق آمار ثابت شده تا مدت‌ها کتابهای همان نویسنده بیشتر به امانت برده می‌شود.
برنامه‌های جدید برای نوجوانان
مسابقات و پویش‌های کتابخوانی: وقتی اعضا در موقعیت رقابت قرار می‌گیرند باعث می‌شود تا در امر مطالعه کردن از یکدیگر سبقت بگیرد. همین امر نیز موجب مطالعه بیشتر آنها می شود که به روش های مختلف اجرا می‌شود.
توجه به مخاطب نوجوان از جمله ضرورت‌های حوزه فرهنگ در سال‌های گذشته بوده است. ویژگی‌های خاص دوران نوجوانی از یک سو و پر بودن بازار کالای وارداتی فرهنگی برای این گروه سنی در کشور از سوی دیگر، بر حساسیت‌ها بر این بخش را افزوده است. در این میان، حرکت به‌روز که اقتضائات زمانه را در نظر گرفته باشد و از سوی دیگر جذابیت‌های لازم برای جذب مخاطب را داشته باشد، از اولویت‌های کار فرهنگی برای نوجوانان است.
معدنی در پاسخ به این سوال که کانون برای جذب بیشتر اعضای نوجوان چه برنامه‌هایی طراحی کرده است، توضیحاتی داد و افزود: برنامه‌هایی مانند «کافنا(کانون فناوری‌های نوین)» در راستای طراحی برنامه‌های جدید، تأسیس و راه‌اندازی شده است، همچنین فعالیت‌های دیگری نیز در این راستا انجام شده است که از این جمله می‌توان به این برنامه‌ها اشاره کرد: «برگزاری رویداد کتابال ویژه نوجوانان در راستای ترویج کتابخوانی»، «استفاده از ظرفیت کانون‌یاران و تشکیل شورای نوجوانان در مراکز برای بهره‌گیری از ظرفیت نوجوانان در انجام امور مراکز در جهت جذب مخاطب» و «ارسال کتابهای جدید به‌منظور به‌روزرسانی منابع مطالعاتی مراکز».
به گفته وی؛ همچنین استفاده از ظرفیت نیروهای جهادی و گروه‌های مردمی و همین‌طور حضور خانواده‌ها در مراکز و بهره‌مندی از نظرات ایشان جهت پویایی و پیشبرد برنامه‌های مراکز در حال انجام است. علاوه بر این می‌توان از اجرای طرح یاسمن در همین راستا یاد کرد.
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در دهه‌های گذشته با استفاده از نیروی متخصص توانسته علی‌رغم رفت‌وآمدهای پیاپی مدیران، به مرجعی برای فعالیت‌های فرهنگی کودکان و نوجوانان تبدیل شده است. با این حال، به نظر می‌رسد استمرار این مرجعیت در گروِ تغییر نگاه مدیران و طراحی ررنامه‌های جذاب و به‌روز است.
انتهای پیام/
