۹ دی و شاعران انقلاب؛ این صدای ناموافق زخمه تنبور کیست؟


خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ و ادب: در بحبوحه حوادث پس از انتخابات سال ۸۸ و فتنه سیاسی‎ که کشور به آن مبتلا شد، ادبیات حضوری جدی داشت و شعر انقلاب سربلند ظاهر شد. مجموعه‌ای از شعرهای شاعران انقلاب در مبارزه با این فتنه و روشنگری درباره آن، در کتابی با عنوان «مسئله ۲۲ خرداد نبود، مسئله ۲۲ بهمن بود» توسط موسسه فرهنگی هنری شهرستان ادب منتشر شد. در این کتاب شعرهای فراوانی از شاعران جوان و پیشکسوت انقلاب درباره فتنه ۸۸ و حماسه ۹ دی منتشر شد و نشان داد شاعران انقلاب اسلامی با همه پیچیدگی‌ها و فشارهایی که در آن مقطع وجود داشت، کنار نکشیدند و در تبیین فتنه ۸۸ تا برملا شدن آن در ۹ دی و حتی روزهای پس از آن، نقش‌آفرینی کردند.

کتاب «مسئله ۲۲ خرداد نبود، مسئله ۲۲ بهمن بود» تنوع مضمونی و قالبی فراوانی داشت. شاید بتوان گفت در هر یکی از قالب‌های شعر فارسی، شعرهای درخشانی وجود داشتند که به تنوع فرمی و زبانی این کتاب می‌افزودند. به عنوان مثال یکی از ماندگارترین شعرها و استوارترین قصیده‌های سیاسی اجتماعی آن سال قصیده معروف مرتضی امیری اسفندقه بود؛ شعری که همان سال توسط شاعر در دیدار شاعران با رهبری قرائت شد و تحسین و تشویق بزرگان ادبیات و نخبگان فرهنگی انقلاب را در پی داشت. متن این شعر بلند ابتدا در کتاب «مسئله…» و سپس در مجموعه شعر موفق شاعر با عنوان «دارم خجالت می‌کشم از اینکه انسانم» به صورت کامل‌تر و با عنوان «قصیده‌واره میهنی ۱» منتشر شد.

علی‌محمد مودب جدا از شعرهای سپید که در دوران فتنه تا حماسه ۹ دی نوشت، غزل‌های زیادی سرود که بخشی از آنها در کتاب «مسأله…» و بخشی از آنها در کتاب‌های فردی او منتشر شدند.

علیرضا قزوه، با وجود اینکه در هندوستان به سر می‌برد، تعداد زیادی غزل و قصیده و دوبیتی و… سرود که بخشی از آنها در کتاب «مسأله…» و بخش زیادی از آنها در کتاب فردی او به نام «صبح بنارس» منتشر شدند.

از فتنه ۸۸ تا حماسه ۹ دی، شاعران انقلاب شعرهای بسیاری سرودند که بخشی از آنها از بهترین نمونه‌های شعر سیاسی و اجتماعی هستند. به مناسبت سالروز حماسه ۹ دی، مروری به بخشی از این شعرها داریم؛

علیرضا قزوه

این همه آتش خدایا شعله اش از گور کیست؟

شهوت این بی نمازان، نشئه‌ی انگور کیست؟

پرده دانان طریقت در صبوری سوختند

این صدای ناموافق زخمه‌ی تنبور کیست؟

شیخ بازیگوش ما از بس مرید خویش بود

عطسه‌ای فرمود و گفت این جمله‌ی مشهور کیست!

پنج استاد حقیقت حرف شان با ما یکی ست

راستی در پشت این دستورها دستور کیست؟

آب نوشان ادّعای خضر بودن می‌کنند

رنگ پیراهان اینان وصله‌ی ناجور کیست؟ …

*

علی‌محمد مودب

بی تو قلب عاشق من ناگهان می‌ایستد

بی دل تنگ من از گردش، جهان می‌ایستد

چشمه سار آشنایی، میهن ماهی و ماه!

گر نجوشی دم به دم با من، زمان می‌ایستد

در حضورت شعله‌های دوزخی یخ می‌کنند

بی تو باری خون به قلب حوریان می‌ایستد

بانگ غم دارد به سودای لجن زاران وزغ!

با تو اما مرغ و ماهی، شادمان می‌ایستد

پیچک، آویزان دیوار و در همسایه‌هاست

سرو اما در کنارت جاودان می‌ایستد

با زبان سرخ من، باک از سر سبزم مباد

سبز و سرخ پرچمت تا در امان می‌ایستد

بی خیال پچ پچ خفاشکان، تا شعر من

بر هزاران قله با ببر بیان می‌ایستد

هر کسی آیینه اسرار پنهان خود است

این میان، بوزینه شکل این و آن می‌ایستد

*

محمدمهدی سیار

هنوز ماتم زن‌های خون جگر شده را

هنوز داغ پدرهای بی پسر شده را

کسی نبرده ز خاطر کسی نخواهد برد

ز یاد، خاطره باغ شعله ور شده را

کسی نبرده ز خاطر، نه صبح رفتن را

نه عصرهای به دلواپسی به سر شده را

نه آهِ مانده بر آیینه‌های کهنه شهر

نه داغ های هر آیینه تازه‌تر شده را

جنازه‌ها که می‌آمد هنوز یادم هست

جنازه‌های جوان، کوچه‌های تر شده را…

نه، این درخت پر از زخم خم نخواهد شد

خبر برید دو سه شاخه تبر شده را!

*

حسین زحمتکش

شکر خدا پس از گذر از درد و داغها

سر باز کرده به تاول چرک «نفاق‌ها»

هرچند شر هر آنچه که می‌شد رسانده‌اند

اینجا به خیر می‌گذرد اتفاق‌ها!

ما بید نیستیم که با باد خم شویم

حتی اگر که خم بشود پشت باغ‌ها!

فانوسمان پلاک شهیدانمان شده است

وقتی رسید موسم مرگ چراغ‌ها

ما دستمان قلم شده تا ثبت عشق را

یک لحظه نسپریم به دست کلاغ‌ها!

امروز روز سوختن خشک و تر نبود!

فعلاً سماق مک بزنید ای اجاق‌ها

*

فاطمه طارمی

وطنم عاشقانه‌تر برخیز تا جهان نظاره‌ات مانده است

بال و پر را به خون بزن ققنوس، آسمان در نظاره‌ات مانده است

رنگ این روزها اگر پائیز، تو بهاران به باورت داری

سربداران دل سپرده به درد، پر سیمرغ در پرت داری

وطنم سربلند کن با عشق، در تو رستم، قدم زد از تو سام

سرنوشت تو ایستادن هاست، در شکوه شگفتنی آرام

شال همت کمر بگیران چون، همت سرخ حاج همت‌ها

خنده دشت و کوهسارت، برهاند تمام منت‌ها

وطنم سرنوشت تو جاریست در تن غیرت سوارانت

با من بلندتر برخیز از دل بی‌قرار یارانت

شاه مردان قصه‌های تواند، مرد، مردان لحظه‌های تواند

این جوانان در کفن خفته، این شهیدان که در وفای تواند

بی‌گمان فصل سال برگردد، مهر تو با بهار برگردد

رنگ پائیز در تو مختوم است، مهر این روزگار برگردد

مهر این روزگار یعنی تو، آیه اقتدار یعنی تو

بنویس از پرنده و بگذار، بنویسم بهار، یعنی تو

تو که خلوت نشین سومه‌ای، تو که حافظ‌ترین شراب منی

عاشم با تو فاش می‌گویم، تو فراتر زهر حساب منی

اصفهان یک کرشمه از چشمت، در تو شیراز پایتخت جهان

عاشقان در نگاه تو جمع‌اند، عاشقانی که بی تو دل‌نگران

وطنم، وعده من و تو شود، روز دیدار عاشقان ظهور

آنکه با عدل و داد می‌ریزد، بر سکوت من و تو عطر حضور

*

جواد محمدزمانی

آنکه آموخت به موسی‌جگران نیل شدن

بر سر ابرهه‌ها جیش ابابیل شدن

بین محراب دعا چون زکریا بودن

در دل طشت زر حادثه یحیا بودن

این چنین بود که ایران همه عاشورا شد

با سر انگشت دعا مشتِ خیانت وا شد

و حسین بن علی باز به امداد آمد

و چنین بود خدای تو به مرصاد آمد

عبرت آموز ز تاریخ که خائن کم نیست

این هم از عبرت ایوان مدائن کم نیست

و خدا هست و هر آن چیز که از وی باقی است

فتنه خاموش شد اما نهم دی باقی است

*

مرتضی امیری اسفندقه

ایران من بلات مهل بر سر آورند

مگذار در تو اجنبیان سر برآورند

در تو مباد میهن مستان و راستان

تزویر را به تخت به زورِ زر آورند

چیزی نمانده است که فرزندهای تو

از بس شلوغ حوصله‌ات را سرآورند

یک هفته است زخمی رعب و رقابتی

در تو مباد حمله به یکدیگر آورند

همسنگران به جان هم افتاده‌اند و سخت

در تو مباد حمله به همسنگر آورند

با دست دوستی نکند راویان فتح

از آستین خویش برون خنجر آورند

فرزانگان شیفتۀ خدمتت مباد

تشنه‎ی مقام بازی قدرت در آورند

افتاده‌اند سخت به جان هم و تو را

چیزی نمانده است به بام و درآورند

چیزی نمانده است قیامت به پا کنند

خسته شکسته‌ات به صف محشر آورند

تا حل کنند مشکل آسان خویش را

چیزی نمانده اجنبیِ داور آورند

وجدان بس است داور ایرانی نجیب

شاهد نیاز نیست که در محضر آورند

در تو برای هم، وطن مرد من مخواه

یاران روزهای خطر لشگر آورند

بردار و در کلیله و دمنه نگاه کن

در تو مباد فتنه سرِ ما در آورند

در تو مباد مکر شغال و صدای گاو

همسر شوند و حمله به شیر نر آورند

نه نه مباد هیچ اگر بوده پیش از این

در تو به جای شیر، شغال گر آورند

نه نه مباد باز، امیر کبیر من

«بهر گشودن رگ تو نشتر آورند»

نادر حکایتی است، مبادا که بر سرت

یاران بلای حملۀ اسکندر آورند

ساکت نشسته‌ای وطن من! سخن بگو

چیزی نمانده حرف برایت در آورند

در تو مباد جای بدن‌های نازنین

از آتش مناظره خاکستر آورند

نه نه مباد مغز جوانان خوراک جنگ

فرمان بده که کاوۀ آهنگر آورند

پای پیاده در سفر رزم اشکبوس

فرمان بده که رستم نام‌آور آورند

سیمرغ را خبر کن و با موبدان بگو

تا چاره‌ای به دست بیاید پر آورند

با این یکی بگو که خودت را نشان بده

خوارت مباد در نظر و منظر آورند

با آن دگر بگو سر جای خودت نشین

کاری مکن که حمله بر این کشور آورند

همسنگران به جان هم افتاده‌اند و گرم

تا نان برای مردم ناباور آورند

مردم که آمدند به اعجاز رأی خویش

از لجه‌های رنگ، برون گوهر آورند

مردم در این میانه گناهی نکرده‌اند

مردم نیامدند تب بربر آورند

ایران من بلند بگو ها! بگو بگو

مردم نیامدند که چشم تر آورند

مردم نیامدند که بر روی دست‌ها

از حجم سبز، دسته گل پرپر آوردند

مردم نیامدند که از انفجار سرخ

از خون عاشقان وطن ساغر آوردند

مردم نیامدند خدا را عوض کنند

مردم نیامدند که پیغمبر آورند

مردم نیامدند بلا شک تلف شوند

مردم نیامدند یقین تسخر آورند

مردم نیامدند که بازی خورند و باز

آه از نهاد طبع پشیمان برآورند

مردم نیامدند دو دسته شوند و باز

حمله بهم به دمدمه، سرتاسر آورند

مردم نیامدند سر بی تن ای دریغ…

مردم نیامدند تن بی سر آورند

مردم که هر همیشه فرودست بوده‌اند

تا بر فراز دست یکی سرور آورند

مردم نخواستند که از فتح سومنات

با خود _ولو حلال_ زن و زیور آورند

مردم نخواستند به بزم مفاخره

همیان نقره خلطۀ سیم و زر آورند

مردم نخواستند بساطی به هم زنند

مردم نخواستند که نامی برآورند

مردم که پاسدار شکست و درستی‌اند

ناظر به هر چه خیر به هر چه شر آورند

مردم که داوران کهنسال و کاهنند

نه مهره‌های پوچ که در ششدر آورند

مردم که فوتشان سخن و فنشان غم است

مردم که آمدند سخن‌گستر آورند

مردم که هیچشان هنری غیر عشق نیست

مردم که آمدند هنرپرور آورند

کوزه‌گران کوزه‎شکسته که قادرند

با یک کرشمه کوزه و کوزه‌گر آورند

مردم که آمدند چراغ امید را

در ظلمت شبانه به هر معبر آورند

مردم که آمدند کتاب و کلاس را

از پایتخت جانب آبیدر آورند

مردم که آمدند سر سفرۀ همه

فصل بهار شبچرۀ نوبر آورند

مردم که آمدند که ایران پاک را

بار دگر به نطق سر منبر آورند

همسنگران به جان هم افتاده‌اند و مات

تا از کدام سنگر گم سر در آورند

ایران من بلند به این مؤمنان بگو

غافل مباد جای شما کافر آورند

از راز پاک تو که همان اسم اعظم است

غافل مباد اهرمنان سر درآورند

از دست تو مباد برون بی‌ملاحظه

یاران موج تفرقه انگشتر آورند

چاقو نگفت دستۀ خود را نمی‌برد؟

کاری بکن فرو به رفاقت سر آورند

کاری بکن که دست رفاقت دهند و پاک

نام تو را دوباره فرا خاطر آورند

در باختر به یاد تو محفل به پا کنند

نام تو را به زمزمه در خاور آورند

هنگام نطق، بعد سرآغاز نام‌ها

نام تو را در اول و در آخر آورند

ایران من به عرصه دید و شنید قرن

کورت مباد هرگز و هیچت کر آورند

در تو مباد تهمت نکبت به آن پسر

در تو مباد حمله بر این دختر آورند

در تو مباد خیل صراحی‌کشان شب

هنگام روز محض ریا دفتر آورند

در تو مباد روضۀ خون خدا غریب

در تو مباد حمله به دانشور آورند

ایران من قصیده برایت سروده‌ام

با شاعران بگوی از این بهتر آورند

تکرار شد اگر به دو سه بیت قافیه

فرمان بده قصیدگکی دیگر آورند

تکرار قافیه به تنوع خلاف نیست

خاصه که در حمایت شعر تر آورند

از شاعران بپرس که در شعر می‌شود

جر را به حکم قافیه با جرجر آورند

با زنگ قافیه همه هر آب رفته را

در شعر می‌شود که به جوی و جر آورند

در شعر می‌شود سر و افسر کنار هم

باشند و گاه افسر و گاهی سر آورند

گاهی سر آورند و نیارند افسری

گاهی نیاورند سر و افسر آورند

یعنی یکی دو بیت به این شیوه می‌شود

سر را به لطف قافیه پشت سر آورند

افسار نیز قافیه افسر است گاه

در شعر گاه قافیه دیگرتر آورند

موسیقی کناری افسار، افسر است

از شاعران بپرس که نیکش درآورند

ایران من قصیده برایت سروده‌ام

مدح تو را قصیده مهل ابتر آورند

بستم به بال باد و سپردم به ابرها

از تو خبر برای من مضطر آورند

یزدان پاک یار تو باد و فرشتگان

از ایزدت به مهر فروغ و فر آورند

ای خانه باغ هر چه درخت رشید و شاد

نقش غمت مباد که بر سر در آورند

از نیزه‌های سنگ به جای گل و گیاه

پرچین ترا مباد که بر سر در آورند

آیینۀ تمام قد عشق! پیش تو

یاران چگونه سر ز خجالت برآورند

این شاخه‌های سر به‎در ریشه در خزان

در محضر بهار چه برگ و بر آورند

من عاشقانه شاعرم و شاعر وطن

بیرون مرا مخواه که از چنبر آورند

اسفندم و به پای تو بی‌تاب سوختن

چشم بد از تو دور بگو، مجمر آورن

من رأی داده‌ام به تو و رأی می‌دهم

از کاسه چشم‌های مرا گر درآورند…



منیع: خبرگزاری مهر

بعد از شهادت حاج قاسم دی‌ماه برایم تلخ است؛ درود حضرت عالی‌مقام! فرمانده!


خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب _ جواد شیخ الاسلامی: فاطمه عارف‌نژاد در چند سال گذشته شاعر پرکاری بوده است. او بین شاعران فارسی‌زبان تنها کسی است که بیشترین شعرها را برای حاج قاسم سلیمانی، طوفان الاقصی و جبهه مقاومت سروده است. ویژگی شعرهای عارف‌نژاد درهم‌تنیدگی با دغدغه‌ها و عواطف عمیق شاعر است. همین ارتباط روحی و عاطفی شاعر با این موضوعات است که باعث شده عارف‌نژاد بیشترین شعرها را در حوادث و وقایع یکی دو سال اخیر جبهه مقاومت بنویسد و مورد توجه جامعه ادبی قرار گیرد.

چندی پیش بود که کتاب «در رکاب صبح»‌ از او توسط انتشارات شهرستان ادب منتشر شد؛ کتابی که همه شعرهای آن، یعنی ۴۵ غزل، درباره جبهه مقاومت بود و همه آنها از هفت اکتبر به بعد سروده شده بودند. این کتاب بود که عارف‌نژاد را بیش از پیش به جامعه ادبی معرفی کرد و آخرین موفقیت او هم عنوان برگزیده ویژه کنگره ملی شعر «شهید القدس» با موضوع فلسطین و حاج قاسم بود.

به بهانه سالگرد شهادت حاج قاسم سلیمانی به سراغ فاطمه عارف‌نژاد رفتیم تا درباره شعرهای او در فضای جبهه مقاومت و حاج قاسم با این شاعر گفتگو کنیم.

در ادامه متن شروح این گفتگو را می‌خوانید؛

* خانم عارف نژاد، شما غیر از اینکه در یک سال گذشته در مورد جبهه مقاومت شعرهای زیادی نوشتید، در مورد حاج قاسم هم شعرهای زیادی دارید و در کنگره شهید القدس هم عنوان برگزیده ویژه را به دست آوردید. ظاهرا با چند شعر در این کنگره برگزیده شده بودید. توضیح می‌دهید؟

بله، این کنگره با محوریت شخص حاج قاسم بود و البته شعرهای پیرامون موضوع فلسطین هم در این جشنواره دیده می‌شدند. با توجه به اینکه حاج قاسم به عنوان فرمانده سپاه قدس خدمات زیادی به آرمان قدس داشتند، دوستان به این نتیجه رسیده بودند که دایره مضمونی بیشتری را در نظر بگیرند و فلسطین هم در موضوعات کنگره باشد. به همین خاطر من با تعدادی از شعرهایم درباره فلسطین و حاج قاسم در آن شرکت کرده بودم. اما عنوان برگزیده ویژه برای خود من هم یک غافلگیری بزرگ بود، چون چنین بخشی پیش از این برای جشنواره اعلام نشده بود. یعنی عنوان برگزیده ویژه در فراخوان کنگره نبود و بنا بود ۱۰ نفر برگزیده اعلام شود. این از ابتکار عمل بزرگواران بود که چنین بخشی را به خاطر من به اختتامیه اضافه کردند.

* آقای کاظمی دلیلش را در اختتامیه کنگره توضیح داد، اما از زبان شما هم بشنویم چه شد که چنین عنوانی برای شما در نظر گرفتند؟

داوری‌ شعرهای کنگره بدون اسم شاعران انجام می‌شد؛ یعنی شعرها کدگذاری شده بودند و داورها اسم شاعر را نمی‌دانستند. وقتی که داوران شعرهای نهایی را انتخاب می‌کنند، ۱۰ شعر را به عنوان برگزیدگان نهایی به دبیرخانه ارسال می‌کنند تا اسم شاعران مشخص شود. می‌گفتند وقتی که اسامی برگزیدگان را به ما دادند، فقط اسم پنج نفر بود؛ در حالی که باید ۱۰ شاعر معرفی می‌کردند. سوال کرده بودند بقیه اسم‌ها کجاست؟ جواب داده بودند که ۵ تا شعر از یک شاعر برگزیده شده است. آنجا متوجه شده بودند که بنده با ۵ شعرم به مرحله نهایی رسیده‌ام. همین اتفاق داوران را به این نتیجه رسانده بود که عنوان برگزیده ویژه را برای جشنواره تعریف کنند.

* پس شما باعث شدید چند شاعر به برگزیده‌ها اضافه شود!

بله. بعد سراغ دیگر شاعران رفته بودند و چند شاعر دیگر را که امتیازهای بیشتری آورده بودند، به برگزیده‌ها اضافه کردند. با این حال در اختتامیه ۸ نفر را معرفی کردند؛ یعنی باز هم برگزیده‌ها کامل نشدند.

* خودتان هم در اختتامیه حضور نداشتید و مادرتان به نمایندگی از شما جایزه را تحویل گرفت. چرا؟

کم سعادتی من بود. دوستان شاعر می‌دانند که من به خاطر معلولیتی که دارم، نمی‌توانم در شب شعرها و برنامه‌های زیادی شرکت کنم. متاسفانه سالن اختتامیه کنگره شهید القدس برای حضور من شرایط استانداردی نداشت. البته قرار بود اختتامیه در محل دیگری برگزار شود، اما در نهایت در سالنی برگزار شد که به خاطر پله‌های زیاد من نمی‌توانستم در آن شرکت کنم. من حتی تا جلوی سالن رودکی هم آمدم، اما چون امکان آمدن به داخل سالن نبود، برگشتم.

* می‌خواهم سوالی در مورد حاج قاسم بپرسم. زمانی را که حاج قاسم شهید شد، به یاد دارید؟ دوست دارم از حس و حال آن لحظه شما بپرسم. چون تأثیر زیادی بر شعرهای بعدی که نوشتید داشت. درست است؟

بله. به خوبی آن لحظه را به یاد دارم. روز شهادت حاج قاسم خیلی سخت گذشت. یعنی برای ما که از بچگی با حاج قاسم بزرگ شده بودیم، خیلی سخت بود. پدر من پاسدار است و زمان جنگ هم از رزمندگان لشکر ۴۱ ثارالله و جزو نیروهای حاج قاسم بود. به خاطر همین همیشه اسم حاج قاسم در خانه ما بود. خبر شهادت سردار را هم خیلی بی‌مقدمه و ناگهانی شنیدم. تلویزیون ما روشن نبود و اصلا خبر نداشتیم چه شده است. برادرم آمد و بدون مقدمه گفت «حاج قاسم شهید شد». به برادرم گفتم «نه، خبر تکذیب می‌شه». تلویزیون را روشن کردیم و دیدیم که خبر شهادت سردار در زیرنویش شبکه خبر اعلام شد. آن موقع بود که مطمئن شدم و اولین شعری هم که برای شهادت سردار گفتم، یکی دو ساعت بعد از شهادت ایشان بود. البته من از قبل هم برای ایشان شعر داشتم؛ یعنی حتی زمان حیات حاج قاسم هم توفیق داشتم که برای ایشان شعر بنویسم. آن قدر این شخصیت الهام بخش بود که همان موقع هم ما شعر داشتیم، ولی اولین شعرم را همان لحظات بعد از شهادت نوشتم.

* شعری که چند ساعت بعد از شهادت حاج قاسم نوشتید چه شعری بود؟ به یاد دارید؟

این غزل بود:

درود حضرت عالی‌مقام! فرمانده!

سلام تازه‌شهیدا! سلام فرمانده!

چقدر زخمِ نبودت عمیق و جان‌فرساست

کجاست داغ تو را التیام فرمانده؟

خوشا به حال دل پاره‌پاره‌ات که رسید

به وصل دوست _علیه السلام_ فرمانده

تو صبح شب‌شکنی کی غروب خواهی کرد؟

شب است و غرق خیالات خام فرمانده

کجا شعاع شهادت به خون کشیده شود؟

کِی آفتاب شود قتل عام فرمانده؟

بتاب از افق انتقام بر عالم

که خواب خوش به حرامی حرام فرمانده

از آن‌طرف که تویی رمز حمله‌ای دیگر

از این‌طرف همگی احترام فرمانده

قسم به خون تو که ذوالفقار ما امروز

برون کشیده شده از نیام فرمانده

ببین که ما همه پا در رکاب خون توییم

سپاهیان پیاده‌نظام فرمانده

بیا دوباره که فرماندهی کنی یارا

بخوان، بخوان رجز انتقام فرمانده

شهید زندۀ قوم مقاومت بودی

شهادتت شده حسن ختام فرمانده

تویی تمام‌ترین آرزوی هر شاعر

و من همین غزل ناتمام فرمانده…

* شعر نوشتن در آن وضعیت حالت عجیبی است. یعنی غلیان احساسات و غلبه عواطف عمیق به قلم شاعر. اولین شعر بعد از حاج قاسم را چه طور نوشتید؟

احتمال می‌دهم این شعر جزو اولین شعرهایی است که برای سردار گفته شد. من هم می‌دیدم که از مطلع آن جاهای مختلفی استفاده شد. در کل از این شعر استقبال خوبی شد و در برنامه‌های مختلف تلویزیونی خوانده می‌شد. نوشتن در آن شرایط واقعاً سخت است اما شاید تنها کاری بود که آن موقع از دستم بر می‌آمد. آن هم نه برای اینکه شعر بگویم تا منتشر شود و دیده شوم. آن موقع اصلا به فکر انتشارش هم نبودم؛ تنها به فکر این بودم که شاید با نوشتن شعر یک مقدار آرام‌تر شوم.

* با اینکه شعرهای زیادی برای فلسطین و حاج قاسم و جبهه مقاومت نوشتید، هیچ‌کدام آنها تصنعی و تکراری و کلیشه‌ای نیستند. این نشان می‌دهد خانم عارف‌نژاد یک ارتباط قلبی و روحی با این موضوعات برقرار کرده است. درباره درباره رابطه‌ای که با این موضوعات دارید، کمی توضیح می‌دهید؟

حقیقت این است که شعر مقاومت همیشه برای من جدی بوده است. یعنی من شعر را اصلا با شعری برای شهدای غواص شروع کردم. اولین شعری که گفتم شعر برای شهدای غواص بود؛ به همین خاطر فکر می‌کنم شعر یک جورهایی هدیه شهدا به من بوده است. اما بعد از طوفان الاقصی اتفاق دیگری افتاد. یعنی انگار طوفان الاقصی نه فقط در سرزمین‌های اشغالی، بلکه در خانه ما هم اتفاق افتاد. طوفان الاقصی همه زندگی ما را متأثر کرد و من بعد از طوفان الاقصی توفیق داشتم که شعرهای بیشتری بنویسم. هم شعرهایم بیشتر شد، هم مطالعاتم بیشتر شدند. من قبل از طوفان الاقصی برای حاج قاسم ده دوازده تا شعر داشتم، اما برای فلسطین شعری نداشتم.

* قبل از طوفان الاقصی برای حاج قاسم ده دوازده شعر داشتید؟ نه؟

بله. قبل از طوفان الاقصی.

* بعد طوفان الاقصی چند شعر اضافه شد؟

بعد از طوفان الاقصی هم دو سه تا شعر دیگر کار کردم. می‌خواستم بگویم با اینکه برای حاج قاسم شعرهای زیادی داشتم، برای فلسطین تا قبل از طوفان الاقصی شعری نداشتم. یکی دو تا شعر بود که خودم از آنها راضی نبودم و دوست‌شان نداشتم. یعنی از نظر خودم شعرهای قابلی نبودند. اما برای فلسطین اولین شعر جدی‌ام را دقیقا بعد از طوفان الاقصی نوشتم؛ چند ساعت بعد از اینکه خبر طوفان الاقصی رسانه‌ای شد. بعدش هم من احساس کردم که باید جور دیگری به محور مقاومت پرداخته شود. متاسفانه فضای شعری ما گاهی شعارزده و کلیشه‌ای است. شکستن این کلیشه‌ها کار دشواری است. من خودم ادعا ندارم که موفق شدم این کار را انجام بدهم، اما دست کم تلاشم این بود که در این مسیر حرکت کنم. به همین دلیل مطالعاتی داشتم و شعرهای پیش از این را خواندم و سعی کردم ارتباط نزدیکتری با موضوعات مرتبط با فلسطین برقرار کنم. امیدوارم که این مسیر ادامه داشته باشد و به جاهای بهتری برسد.

* نکته دیگری درباره شعر یا حاج قاسم دارید که اضافه کنیم؟

دی‌ماه من هر سال به خاطر شهادت حاج قاسم سخت و تلخ است. تلخ است. من خودم متولد دی‌ماه هستم، ولی دی‌ آنقدر برایم تلخ و سنگین می‌گذرد که تولد خودم را از یاد می‌برم و فرصتی برای جشن و خنده نیست. احساس می‌کنم پرداختن به حاج قاسم در شعر، هنوز خیلی جای کار دارد. اینکه می‌گویم نزدیک پانزده تا شعر برای ایشان دارم، به نظرم قدم خیلی کوچکی است و این کارها برای سردار خیلی ناچیز است. شخصیت حاج قاسم خیلی جای کار دارد و باید خیلی جلوتر برویم.



منیع: خبرگزاری مهر

با «جامعه کبیره» سلامم شنیدنی‌ است؛ مهمان هر امام شوم، میزبان تویی!


به گزارش خبرنگار مهر، ادبیات و شعر فارسی همواره و همیشه ادبیاتی الهی، توحیدی و سرشار از معارف اسلام و اهل بیت (ع)‌ بوده است؛ چنان که مرتضی امیری اسفندقه، شاعر و محقق، از «ادبیاتِ پارسایِ پارسی»‌ برای شعر فارسی استفاده می‌کند. با این‌همه، شعرها در مدح و منقبت پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت گرامی‌اش، هیچگاه همچون دوره پس از انقلاب اسلامی تا این حد پرشمار و متنوع نبوده است؛ هم در قالب و هم در مضمون و محتوا. شعرهای فراوانی که شاعران در این ۴۵ سال درباره پیامبر (ص)، امیرالمومنین (ع)، حضرت فاطمه زهرا (س)، امام حسین (ع) و شهدای کربلا، امام رضا (ع) و حضرت حجت (عج) سروده‌اند، گواه این ادعا است.

اما در همین دوران باشکوه برای شعر اهل بیتی و آیینی، شخصیت‌هایی هستند که درباره آنها کمتر شعر نوشته شده است. بعضی امامان همچون امام هادی (ع) از آن جمله‌اند که اگرچه نسبت به پیش از انقلاب شعرهای بسیاری برای ایشان سروده شده، اما در مقام مقایسه می‌توان گفت نسبت این شعرها با شعرهایی که برای بعضی حضرات معصومین سروده شده، بسیار کمتر است.

به مناسبت سالروز شهادت امام هادی (ع) مروری به چند شعر برای امام هادی (ع) داریم که بیشتر آنها در سال‌های اخیر و توسط شاعران جوان سروده شده‌اند.

مرتضی حیدری آل کثیر

باور کنید از عشق هادی سینه‌ها پر بود

مدحش اگر کمتر نوشتیم از تحیر بود

از بس جناس نام او را با علی دیدیم

از بس که بدرش با محمد در تبادر بود

هرچند قدری از زلال کوثرش دوریم،

در ما عطش هرچند درگیر تکاثر بود،

با هر زیارت کربلایی می‌کند ما را

از ما مسافت تا حریمش قدر یک «حُر» بود

صد شکر ما هم سوختیم از داغ آن گنبد

در عشق ما آتش گرفتن یک تبلور بود

بیهوده بود از غیر او اجری اگر بردیم

بی برکتش نانی اگر پختیم، آجر بود

حس می‌کنم در معرض آبادی است این دل

وقتی خراب ماجرای هادی است این دل…

*

سیده فرشته حسینی

بارها مهر اجابت را از این وادی گرفتم

هر چه حاجت خواستم از حضرت هادی گرفتم

من درختی خشک بودم در مسیر باد غم‌ها

با نسیم گنبدش گل غنچه‌ شادی گرفتم

او اجابت می‌کند بی‌آنکه حتی خوانده باشد

نامه‌هایی را که من از اهل آبادی گرفتم

در سکوت سهمگین سامرا تا پا نهادم

از حصار غصه‌هایم برگ آزادی گرفتم

بیت آخر را نوشتم از نگاهش تا همین‌جا

حاجتی را باز هم از حضرت هادی گرفتم

*

میلاد عرفان‌پور

گفت: «سُرِّ مَن رَأیٰ»، ترجمان «سامرا»ست

من ولی دلم گرفت… این حرم چه آشناست

چون نجف شکوهمند، چون مدینه رازدار

داستان آن ولی داستان کربلاست…

ماهِ تا ابد تمام! السلام یا امام!

ذکر ما علی الدّوام، گریه‌های بی‌صداست

آنچه بر زبان ماست، نام مهربان توست

آنچه بر زبان توست، اسم اعظم خداست

از زمان کودکی، در پی‌ات دویده‌ایم

از همه شنیده‌ایم، گرد راه تو شفاست

باغ‌هایی از بهشت، گوشه عبای توست

این عبای مصطفی، این عبای مرتضاست

مجلس شراب را چشم تو به هم زده است

چشم تو هنوز هم، مستی مدام ماست

ما شهید می‌شویم، روسفید می‌شویم

روزگار، بی‌وفا… عاشق تو باوفاست

ای هدایت نجیب! آسمانی غریب!

مضطریم و منتظر، یادگار تو کجاست؟

*

اعظم سعادتمند

بارانِ با خورشید توأم! دوستت دارم

با آسمان، با خاک مَحرم! دوستت دارم

اسم تو هادی، رسمِ تو، رفتارِ تو هادی

شهر خدا! آدم به آدم دوستت دارم

وقتی که می‌خوانم زیارت‌نامه‌هایت را

گاهی شدید و گاه نم‌نم دوستت دارم

با خاطرات سامرایم عالمی دارم

ای خاطرات خوب عالم! دوستت دارم

لبخند تو یعنی که صبح عید در راه است

محبوب من! در شادی و غم دوستت دارم

در وحشت این چاه، در اعماق این ظلمت

ای ریسمان نور! محکم دوستت دارم

در ساحل یک برکه -پیش از آفرینش بود-

آن اولین باری که گفتم «دوستت دارم»

از معجزت در ذره‌ای گمنام، مهر توست

ای آشنای اسم اعظم! دوستت دارم…

*

زهرا بشری موحد

نمی‌خواهد غلامی و ندیمی

برقصان پرده‌ها را با نسیمی

خودت در آسمان‌ها دست داری

خودت در باد و باران‌ها سهیمی

نگاهت رام کرده شیرها را

تو ای با هرچه در عالم صمیمی

بگو با من حدیثی از غمت را

عطایم کن دلی عبدالعظیمی

گرفتم نان و خرمای غزل را

علی هستی و من بچه یتیمی

همیشه در خیالم سیب دارم

که نیمی هادی و مهدی است نیمی

*

حسین منزوی

ای چارمین علیِّ ولی و دهم امام

وی بر فراز عرش ولایت تو را مقام

آه ای به کُنیه بوالحسن و در لقب نقی

خورشید و ماه آینه‌دارِ تو صبح و شام

خصمانِ تو که یکسره خصم ولایت‌اند

انداختند سنگ شقاوت تو را به جام

می‌خواستند تا تو نباشی و بستُرند

از لوح روزگار تو را، نقش هر چه نام

پس زهر سینه‌سوز به کام تو ریختند

پس تیغ کینه‌ساز کشیدند از نیام

غافل که آن قلم که حدیث ولا نوشت

حتی به نقطه‌ای نزدت رنگ انهدام

«هرگز نمیرد آن‌که دلش زنده شد به عشق»

ای زنده‌ی همیشه و ای جان مستدام

ای با همه جوانیِ خود آن چه «خضر» دید

در آینه پدید، تو دیده به خشت خام

ای رهنمای گمشدگان! هادی البشر!

وی این لقب به نام تو ظرفیتش تمام

ای دهُّمین ستاره‌ی این آسمان پاک

این دودمان بیخته خورشید بر ظُلام

ماییم و زخم‌های گرانی که تا ابد

در سینه‌های‌مان نپذیرند التیام

زخم عمیق سینه‌ی سوزان کربلا

این خون‌چکان که تازه نماید، علی‌الدّوام

ماییم و انتظار، اماما! که کی کِشَد

از آستین، نواده‌ی تو، تیغ انتقام…

*

محمدمهدی سیار

خورشید سامرا و کریم جهان تویی

ما را بده پناه که کهف امان تویی

هادی تویی در این شب ظلمت، به داد رس

گم‌گشته‌ایم و مشعله‌ی کاروان تویی

کاخ ستم به لرزه فکندی به حرف حق

حقا که جان عدلی و حق را زبان تویی

مستی ربودی از سر بزم شراب، لیک

مستی‌فزای جان و دل عاشقان تویی

جَدّت امام هشتم و سلطان دین رضاست

جَدِّ امام عصر و ولی زمان تویی

با «جامعه کبیره» سلامم شنیدنی‌ است

مهمان هر امام شوم، میزبان تویی!

*

قاسم صرافان

رود از راز و نیاز تو حکایت می‌کرد

نور را عمق نگاه تو هدایت می‌کرد

ماه اگر ـ ذکر به لب ـ گِرد زمین می‌چرخید

صورت ماهِ تو را داشت زیارت می‌کرد

دهمین بار هوالحق متجلی شده بود

چارمین بار علی بود امامت می‌کرد

درد را نسخه خال تو شفا می‌بخشید

عاشقان را دل نرم تو شفاعت می‌کرد

«و بِکُم عَلَّمَنا الله» تو می‌خواندی و … آه!

آه از آن شهر که بی‌قبله عبادت می‌کرد

جامعه حرف دلت را که به خود باخته بود

«طلب از گمشدگان لب دریا می‌کرد»

متوکل به تماشای شرابت آورد

به دل مست تو از بس که حسادت می‌کرد

و نفهمید که مستی اثری بود که داشت

با طلوع تو به هر ذره سرایت می‌کرد…

کوه هر صبح به صبر تو سلامی می‌داد

ماه هر شب به رخت عرض ارادت می‌کرد

ری پُر از عطر سخن‌های تو می‌شد وقتی،

سید عارف ری، از تو روایت می‌کرد

«از صدای سخن عشق ندیدم خوشتر»

وقتی از پنجره شعر صدایت می‌کرد…

*

مهدی جهاندار

دهمین چشمه‌ی جوشنده‌ی این آبادی

آیه‌ی نور علی نور، حدیث شادی

چارمین نام علی، صبر و وقار علوی

خلق و خوی رضوی، معرفت سجادی

هرکه گمراه شد از عشق، “فلا هادی له”

هرکه دنبال شما بود، “و انت الهادی”

کی شود مژده‌ی قدقامت فرزند تو را

جبرئیل آرد و آید به مبارک بادی

ای که باران به اشارات شما می‌بارد

تشنه لب چشم به راهند هزاران وادی…

*

محمد بیابانی

شده‌ام بر آن که پری زنم به هوات یا علی‌النقی!

سفری کنم وَ سری زنم به سرات یا علی‌النقی

به هوات تازه کنم نفس، به سرات آیم از این قفس

برسم به مأمن آسمانِ رهات یا علی‌النقی

هله‌ای قلم تو شروع کن، ز درون درآ و طلوع کن

بنویس سردر مشق‌های سیات یا علی‌النقی

بنویس دست مِداحتم نرسد به عرش فضائلت

شود آب‌های جهان اگر که دوات یا علی‌النقی

بنویس اوج کدام دم، برسد به وسعت آن قلم؟

که دمیده «جامعه»‌ای بدان جلوات یا علی‌النقی

تو همان تجلّی ایزدی، که به شکل بنده درآمدی

و سروده‌ای غزل از زبان خدات یا علی‌النقی

و به استناد زیارتت، تو و اهل بیت نبوتت

شده‌اید رب جلی، ولی به صفات یا علی‌النقی

ز عدم وجود درست کن، ز نبود بود درست کن

و به شیر جان بده با مسیح نگات یا علی‌النقی

منم آشنای قدیم تو، ز دیار عبدالعظیم تو

که سلام می‌دهمت به شوقِ لقات یا علی‌النقی

نبُوَد به بودن تو غمم، به خدا که حر جهنمم

که گرفته‌ام به ولات برگ برات یا علی‌النقی

بگذار کعبه‌ی سامرا، قدمی طواف کنم تو را

سر خویش را بزنم به کوی مِنات یا علی‌النقی…

*

محسن عرب خالقی

بگذار کمی عرض ارادت بنویسم

دور از تو و با نیت قربت بنویسم

سجاده‌ی شب پهن شده، حیّ علی شعر

بگذار برایت دو سه رکعت بنویسم

بگذار که ده مرتبه در ظلمت این شهر

یا هادی و یا هادیِ امت بنویسم

شاید که چنان رود، سر راه بیایم

بر صفحه‌ی صحرای جنون خط بنویسم

مقصود من از «یا مَن ارجوهِ» رجب‌ها

غیر از تو، که را وقت عبادت بنویسم؟

با ذره‌ای از مهر تو، ‌ای چشمه‌ی خورشید

از نور تو، تا روز قیامت بنویسم

با این همه آلودگی،‌ ای آیه تطهیر

از سوره‌ی انفاق و کرامت بنویسم

از سنگ زدن بر دل آئینه بگویم

از سوختن پرده‌ی حرمت بنویسم

دست و قلمم نه، دهنم بشکند امروز

چیزی اگر از حد جسارت بنویسم

من آمده‌ام نقطه سر خط بنویسم

از جامعه، از شرح زیارت بنویسم‌

ای مهبط وحی، ‌ای نفست معدن رحمت

بگذار که از چشمه‌ی حکمت بنویسم

وقتی که تویی راه رسیدن به خداوند

این قافیه را نیز هدایت بنویسم

آه‌ ای دهمین ذکر مُجیبُ الدَّعَواتم

مضطرّم و بگذار که حاجت بنویسم

حالا که نوشتند «و کُنتُم شُفَعائی»

بگذار ز اسباب شفاعت بنویسم…



منیع: خبرگزاری مهر